Stosunkowo młoda instytucja . Na świecie od 1989 r., w Polsce (Sopot) od 2011 r. Od 2018 obligatoryjny dla miast na prawach powiatu. Polega na oddaniu do decyzji mieszkańców części np. 0,5% budżetu miasta (rzadziej gminy). Do 2018 r. realizowano te przedsięwzięcia na podstawie zapisu w USG o konsultacjach. W tym okresie powstało wiele nowatorskich rozwiązań, które opierały się na doświadczeniach zebranych w ciągu kilku lat. Podstawowy problem jaki dał o sobie znać podczas procedury BO, to plebiscytowy i antagonizujący mieszkańców charakter głosowania. W kilku miastach podjęto więc próby wprowadzenia do procedury elementów deliberacji. Polegają one na spotkaniach mieszkańców i dyskusji zmierzającej do łączenia lub modyfikowania projektów. Warto zapoznać się z przykładami rozwiązań z Gorzowa Wielkopolskiego i Dąbrowy Górniczej.
Od 2018 r. miasta na prawach powiatu muszą realizować BO w tradycyjnej, zapisanej w ustawie formie w wysokości minimum 0,5% budżetu, co w kilku przypadkach oznacza regres w stosunku do wypracowanych przez ich rozwiązań.
Szczegóły realizacyjne BO określają uchwały miast i gmin.
Warto zwrócić uwagę na to by:
- kryteria weryfikacji projektów przez urząd ograniczały się jedynie do zgodności z prawem i poprawności wyceny, a nie zawierały np. oceny celowości;
- istniały możliwości wsparcia zgłaszających projekty w kwestii rozwiązań inżynierskich i wyceny;
- cały proces poddany był społecznemu nadzorowi przez zespół z udziałem “zwykłych” mieszkańców, ewentualnie ngo.
- procedura powinna zawierać jakieś elementy deliberacyjne (np. spotkanie mieszkańców i autorów pomysłów w celu znalezienia synergii, połączenia projektów lub wyeliminowania zbyt podobnych, by nie odbierały sobie nawzajem głosów.