Decyzje dotyczące wydatkowania publicznych środków są kluczowym elementem władzy lokalnej. Decydentem jest tu rada gminy. Ona może też upoważnić wójta do podejmowania samodzielnych decyzji w niewielkim zakresie.
Przed rozpoczęciem kolejnego roku kalendarzowego rada powinna przyjąć budżet na kolejny rok i wraz z nim uaktualnić wieloletnią prognozę finansową. Dopuszczalne jest kilkumiesięczne opóźnienie tego terminu. Projekt budżetu może przedłożyć radzie wyłącznie wójt, ale rada może dokonać w nim dowolnych zmian, byle nie powiększyć deficytu. Budżet jest w trakcie roku wielokrotnie zmieniany i za każdym razem zasady są takie same, wójt proponuje, radni decydują. Budżet musi spełniać szereg wymogów i zewnętrznie narzuconych parametrów, które są kontrolowane przez skarbnika miasta/gminy.
Jak wygląda praktyka?
Radni otrzymują projekt w nieedytowalnej formie. Mogą go oglądać i policzyć sobie coś na boku. Jeśli chcą zaproponować jakąś zmianę muszą bardzo uważać by nie zaburzyć konstrukcji przygotowanej przez skarbnika a przedłożonej przez wójta.
W niektórych samorządach przyjęła się praktyka, że radni samodzielnie nie zgłaszają poprawek, lecz kierują je do urzędu, który je opracowuje. To znakomicie ogranicza ich decyzyjność i umożliwia urzędowi ingerowanie w kompetencje rady.
Szerzej o niedopuszczalności zawężania uprawnień rady: https://samorzad.pap.pl/kategoria/prawo/rio-kompetencja-rady-do-zmian-w-budzecie-nie-moze-byc-interpretowana-zawezajaco
Trzeba sprawdzić obowiązującą u Was uchwałę o opracowaniu i uchwaleniu budżetu (nazwa uchwały może mieć inne brzmienie) i zobaczyć, czy procedura przewiduje:
- udział mieszkańców w opiniowaniu projektu, lub czy chociaż zapewnia im wgląd w jego treść oraz możliwość zgłaszania wniosków;
- projekt udostępniony jest w postaci edytowalnej, najlepiej w formie arkusza kalkulacyjnego, tak by radni i mieszkańcy mogli samodzielnie dokonywać na nim obliczeń i formułować alternatywne rozwiązania;
- odbywają się spotkania z mieszkańcami, podczas których omawiane są projektowane rozwiązania.
